Um áhrif erlendra ríkisborgara í íslensku samfélagi

Erlendir ríkisborgarar greiddu yfir tíu milljarða í skatta og gjöld vegna tekna sem þeir öfluðu árið 2009.  Álagður tekjuskattur var rúmir fjórir milljarðar og álagt útsvar rúmir sex milljarðar.  Skattar og gjöld erlendra ríkisborgara vegna tekna árið 2009 voru 26% hærri og skattgreiðendum fjölgaði um 33% miðað við sambærilega greiningu frá árinu 2005.

Erlendir ríkisborgara hafa styrkt íslenskt efnahagskerfi og erlendir skattgreiðendur skila meiru til ríkis og sveitarfélaga en þeir kosta því flestir sem hingað koma eru á vinnufærum aldri.  Skattar sem erlent starfsfólk greiðir til íslensks samfélags eru m.a. notaðir til að reka mennta- og heilbrigðiskerfið.  Erlent verkafólk skapar verðmæti fyrir samfélagið í heild sinni og margir úr þeirra röðum sinna öldruðum og sjúkum.  Innflytjendur og erlendir ríkisborgarar eru orðnir mikilvægir þátttakendur í íslensku efnahagslífi og koma þeirra hefur leitt til þess að hér hefur verið jákvæð fólksfjöldaþróun síðastliðna þrjá áratugi.

Flutningsjöfnuður íslenskra ríkisborgara hefur verið neikvæður undanfarna áratugi.  Alls hafa horfið á brott 21.300 fleiri Íslendingar til útlanda á tímabilinu 1961-2010 en flutt hafa til landsins.  En á móti kemur að rúmlega 25.000 fleiri erlendir ríkisborgarar hafa flutt til landsins en frá því.  Það hefur leitt til jákvæðrar mannfjöldaþróunar sem er borin uppi af aðflutningi erlendra ríkisborgara.

Mynd 1. Flutningsjöfnuður íslenskra og erlendra ríkisborgara árin 1961-2010
Heimild: Hagstofa Íslands.

Aflvakinn að baki fólksflutningum er margþættur en með mikilli einföldun má segja að það sé ójöfnuður og óstöðugleiki sem leiði til þess að milljónir manna flytjist á milli landa og landssvæða á hverju ári.  Það má gera ráð fyrir að aðflutningur erlendra ríkisborgara til Íslands stjórnist að einhverju leyti af aðstæðum í heimalandinu, s.s. atvinnuástandi, tekjumöguleikum og stjórnmálaástandi.  Þetta hefur ef til vill ráðið einhverju um þann mikla fjölda Pólverja sem sest hafa að hérlendis á undanförnum árum.

Stækkun Evrópusambandsins árið 2004 hafði mikil áhrif á fólksflutninga til Íslands því í kjölfarið varð landið hluti að mun stærri vinnumarkaði og á sama tíma var mikil uppsveifla í íslensku efnahagslífi.  Saman leiddu þessar aðstæður til þess að þáttaskil urðu í aðflutningi erlendra ríkisborgara til Íslands á fyrsta áratug þessarar aldar.

Í byrjun árs 2011 voru rúmlega 19.000 erlendir ríkisborgarar á Íslandi, sem er um 6,5% af heildaríbúafjölda landsins.  En fjöldi einstaklinga með erlendan bakgrunn er mun meiri, því rúmlega 8.300 einstaklingar hafa fengið íslenskan ríkisborgararétt á undanförnum tveimur áratugum og um 7.500 voru enn búsettir á Íslandi í janúar 2011.

Í kjölfar mikillar niðursveiflu í efnahagslífinu haustið 2008 fóru af stað mikill brottflutningur, þúsundir Íslendinga og erlendra ríkisborgara fóru frá landinu 2009 og 2010  Það vekur hins vegar athygli að ekki fleiri erlendir ríkisborgarar hafi flutt á brott miðað við fjöldann sem flutti til landsins á árunum á undan.  Hugsanlega getur skýringin verið að þrátt fyrir mikinn samdrátt á vinnumarkaði og aukið atvinnuleysi meðal erlendra ríkisborgara þá er mikill meirihluti með vinnu.  Margir hafa líka unnið hér árum saman og eiga rétt á atvinnuleysisbótum og víða í Evrópu er mikið atvinnuleysi.

Samkvæmt kenningum um búferlaflutninga þá meta einstaklingar umfang kosta og galla út frá þeim tegundum atriða sem skipta máli í lífi fólks.  Það bendir til þess að fjöldi erlendra ríkisborga telur hag sínum betur borgið á Íslandi en í heimalandinu.

Hægt er að ná í skýrsluna ,,Erlendir ríkisborgara í íslensku samfélagi“ hér.

Sigríður Elín Þórðardóttir, sérfræðingur á þróunarsviði Byggðastofnunar.