Fréttir

Staðsetning starfa ríkisins

Staðsetning starfa á vegum ríkisins er oft nefnd sem byggðamál en líklega sjaldan í samhengi við Reykjavík sem þó hefur notið stórkostlegs byggðastuðnings stjórnvalda að þessu leyti. Reykjavík er aðsetur langflestra starfsþátta á vegum ríkisins eins og sést á meðfylgjandi töflu, einkum þeirra sem hafa landið allt að vettvangi og marga starfsmenn. Þetta er alkunna og niðurstaða í könnun á staðsetningu ríkisstarfa kemur ekki á óvart.

Af töflunni sést hve Reykjavík skarar fram úr sem þjónustustaður ríkisins og greina má að Akureyri skorar hátt í samanburði við aðra þéttbýlisstaði en Reykjavík, bæði hvað varðar þjónustu á landshluta- og landsstigi. Þá má einnig greina Ísafjörð, Sauðárkrók, Egilsstaði og Selfoss frá hinum og þá einkum með þjónustu á landshlutastigi. Athyglisvert er að staðsetning ríkisþjónustu dreifist meira á þéttbýlisstaði Vesturlands, Norðurlands vestra og Suðurlands en á þéttbýlisstaði Vestfjarða, Austurlands og Norðurlands eystra og þó sérstaklega höfuðborgarsvæðisins.

Könnunin var gerð í samstarfi landshlutasamtaka sveitarfélaga og Byggðastofnunar árið 2013 sem uppfærsla á könnun sem Byggðastofnun gerði 1994 og var þá liður í undirbúningi fyrir stefnumótandi byggðaáætlun 1994-1997. Uppfærsluna og samanburðinn má sjá á bls. 43-47 í Stöðugreiningu 2013, fylgiriti með stefnumótandi byggðaáætlun 2014-2017, sem sækja má á heimasíðu Byggðastofnunar. Þessa uppfærslu jók Byggðastofnun við á árinu 2014 þannig að hún nær til allra stofnana ríkisins og hlutafélaga sem ríkið á að meirihluta.

Könnunin er einn liður í greiningu á þjónustusvæðum og þjónustustöðum til undirbúnings stefnumótunar fyrir þjónustu ríkisins í byggðaáætlun. Fleiri þætti þarf að kanna í þessum undirbúningi s.s. staðsetningu þjónustufyrirtækja. Þeirri könnun lýkur á haustdögum 2014.

Á töflunni koma hvorki fram fjöldi stofnana né starfsmanna heldur aðeins hvar starfsemi ríkisins hefur aðsetur. T.d. eru fleiri en einn prestur í nokkrum þéttbýlisstöðum og margir í sumum og fleiri en einn framhaldsskóli og háskóli. Við sumar stofnanir og starfsþætti starfa margir en fáir við önnur, jafnvel aðeins einn. Ef enginn starfsmaður er á vegum félags eða stofnunar telst sú stofnun eða það félag ekki með. Sumar stofnanir eru klofnar eftir hefðbundnum verkefnum, s.s. Samgöngustofa í Vegagerðina og Siglingastofnun, og það talið gefa gleggri mynd. Þá eru þéttbýlisstaðir utan höfuðborgarsvæðisins teygðir yfir vinnusóknarsvæði þeirra því starfsemi og starfsfólk blandast inn í bæjarstarfsemina, t.d. starfsemi háskólanna að Bifröst og Hvanneyri í Borgarnes og Hólaskóla í Sauðárkrók.

Sumir starfsþættir sem ríkið hafði áður með höndum eru nú í hlutafélögum sem ríkið á að fullu, s.s. Íslandspóstur og RARIK, eða sem ríkið á að meirihluta s.s. tónlistarhúsið Harpa og Landsbankinn. Aðrir starfsþættir eru reknir samkvæmt þjónustusamningi s.s. heilsugæslustöðin á Akureyri og Háskólasetur Vestfjarða. Hins vegar heyra rannsóknasetur Háskóla Íslands undir hann. Öll þessi rekstrarform eru talin sem starfsemi ríkisins á töflunni.

Hér er að framan er lýst ýmsum álitamálum og matsatriðum fyrir greiningu á starfsþáttum ríkisins og staðsetningu þeirra. Byggðastofnun telur að greining og framsetning upplýsinga á þeim grundvelli lýsi aðstæðum best en ábendingar og athugasemdir eru þó vel þegnar og verða vegnar og metnar. Þær má senda á arni@byggdastofnun.is.

Staðsetning starfa ríkisins 2014